Hàn Mặc Tử và những mối tình trong Cải lương

Cuộc đời một thi sĩ bạc mệnh

Hàn Mặc Tử, tên thật là Nguyễn Trọng Trí, sinh năm 1912. Tài năng thi ca của ông bộc lộ từ rất sớm, khi mới 16 tuổi, nhưng bi kịch ập đến khi ông mắc phải căn bệnh phong quái ác vào khoảng đầu năm 1935, và căn bệnh này đã cướp đi sinh mạng ông ở tuổi 28.

Cuộc đời tình cảm của thi sĩ cũng đầy trắc trở, là nguồn cảm hứng lớn cho thơ ca của ông. Mối tình đầu với Hoàng Thị Kim Cúc, dù khép lại trong sự lầm tưởng và nỗi buồn, lại là chất liệu cho bài thơ bất hủ "Đây thôn Vĩ Dạ". Sau đó, ông bén duyên với Mộng Cầm, một mối tình kéo dài gần hai năm, đầy ắp kỷ niệm hạnh phúc nhưng cũng mang đến nỗi đau tột cùng khi cô quyết định kết hôn với người khác lúc ông lâm bệnh nặng. Nỗi đau thể xác và tinh thần đã đẩy ông vào trạng thái giằng xé, oán hận. Mai Đình xuất hiện trong giai đoạn ông tuyệt vọng nhất, mang đến một tình tri kỷ cao cả, một tình yêu trong sáng, đầy sự thấu hiểu và chấp nhận. Dù ngắn ngủi, tình cảm của Mai Đình đã là một tia sáng an ủi vô giá. Ngoài ra, còn có Ngọc Sương – mối tình tưởng tượng từ bức ảnh, và Thương Thương – nàng thơ không có thật, đều là những "bóng hồng" đã xoa dịu tâm hồn ông trong những ngày tháng cuối đời. Những mối tình này, dù thực hay mộng, đều là chất liệu vàng để cải lương khai thác, tạo nên những tác phẩm đầy cảm xúc.

Khi bi kịch được thăng hoa trên sân khấu Cải lương

Sân khấu cải lương đã trở thành một không gian lý tưởng để tái hiện cuộc đời và những mối tình bi ai của Hàn Mặc Tử. Vở cải lương "Chuyện tình Hàn Mặc Tử" là một trong những tác phẩm kinh điển, minh chứng cho khả năng của cải lương trong việc chạm đến trái tim người hâm mộ. Vở diễn không chỉ khắc họa nỗi đau thể xác của thi sĩ mà còn đào sâu vào những giằng xé nội tâm, những khát khao yêu và được yêu của một tâm hồn tài hoa nhưng bạc mệnh.

Thành công của các vở cải lương về Hàn Mặc Tử không thể không nhắc đến sự hóa thân xuất sắc của những bậc tiền bối tài danh, những người đã thổi hồn vào nhân vật, chạm đến trái tim khán giả. NSND Hữu Phước và NSND Thành Được là hai tượng đài của vai Hàn Mặc Tử, khắc họa hình ảnh thi sĩ tài hoa nhưng bạc mệnh với giọng ca trầm ấm, truyền cảm và phong thái lãng tử đầy nội lực, thể hiện trọn vẹn bi kịch và nỗi đau của nhân vật. Cùng với đó, NSND Trọng Hữu cũng được xem là một trong những “Hàn Mặc Tử” xuất sắc nhất, truyền tải sâu sắc sự dằn vặt nội tâm giữa sự tài hoa và số phận nghiệt ngã. Bên cạnh các kép nam, những cô đào nổi tiếng cũng tạo nên dấu ấn khó phai: "Nữ hoàng sân khấu cải lương" - NSND Út Bạch Lan đã đưa vai Mai Đình lên tầm cao mới với giọng ca sầu muộn và lối diễn đầy cảm xúc, đặc biệt là đoạn "Văn Thiên Tường" đầy nước mắt. Còn “Cô đào ngoại hạng” Lệ Thủy, với giọng ca cao vút và khả năng nhập vai đa dạng, thường được biết đến là một cô Mộng Cầm nồng nàn, bi ai, tái hiện chân thực mối tình đầy sóng gió của thi sĩ qua những bản song ca kinh điển.

Bản vọng cổ "Tâm Sự Mộng Cầm"

Bài vọng cổ mở đầu bằng hình ảnh Hàn Mặc Tử rao bán trăng: "Ai mua trăng tôi bán trăng cho, trăng nằm yên trên cành liễu đợi chờ…" Lời rao ấy không chỉ là sự tuyệt vọng của một người bệnh nặng mà còn là lời từ biệt với thế giới trần gian, với những mối tình dang dở. Mộng Cầm, trong bài vọng cổ, đã cất tiếng hỏi đầy xót xa: "Ai mua trăng mà người định đem đi bán. Người định bán bao nhiêu một ánh... trăng... vàng. Người ở trần gian hay tận chốn cung hằng. Ta muốn hỏi người điên hay tỉnh, sao cất tiếng rao hoài đem bán một một vầng trăng?" Những câu hỏi này thể hiện sự bàng hoàng, không tin vào thực tại của Mộng Cầm khi chứng kiến người yêu mình đang dần rời xa.

Sự đối đáp giữa hai nhân vật tiếp tục làm nổi bật bi kịch tình yêu của họ. Hàn Mặc Tử đáp lại: "Nàng ơi, nàng hỏi rằng ta điên hay tỉnh, còn nàng tỉnh hay điên mà mua ánh trăng vàng. Trăng của riêng ta, ta chỉ bán cho nàng..." Lời đáp này cho thấy sự chấp nhận số phận của Hàn Mặc Tử, và một tình yêu vẫn còn đó, dù đã vỡ tan. Đến Câu 3, bi kịch được đẩy lên cao trào: "Rồi một đêm kia khi vầng trăng vừa tắt lịm, thì trần gian này cũng vắng bóng một nhà thơ. Người bán vầng trăng đã vĩnh viễn ra đi, mang theo thơ nhạc và nửa đời sương gió. Một kiếp thi nhân đã về chầu đất Chúa, giữa một đêm sầu hoang vắng cô liêu." Đoạn này không chỉ báo hiệu cái chết của thi sĩ mà còn là lời than thở cho một kiếp tài hoa bạc mệnh.

Câu 4 và câu 5 tiếp tục khắc họa nỗi đau của Mộng Cầm và sự ra đi của Hàn Mặc Tử. Mộng Cầm gọi tên người yêu trong tuyệt vọng: "Nghe tiếng người yêu gọi tên Hàn Mặc Tử. Chàng vội vã quay lưng đi vào trong bóng tối, nghe chuông khuya nức nỡ đỗ... liên... hồi. Úp mặt vào trong mà nghe chua xót nghẹn ngào. Nàng hỏi vì sao chàng không nói, chàng bảo hết rồi duyên kiếp Mộng cầm ơi. Tôi đã quên nàng sao nàng chẳng quên ta, còn lại gì đây một cuộc đời tàn phế. Nàng hãy về đi kẽo sương khuya xuống lạnh, lạnh trần gian và lạnh cả vai gầy." Lời thoại này thể hiện sự đau đớn, dằn vặt của Hàn Mặc Tử khi phải từ bỏ tình yêu vì bệnh tật, đồng thời cũng là lời khuyên Mộng Cầm hãy quên ông để tìm hạnh phúc mới. Câu 5 gợi lại những kỷ niệm đẹp đẽ nhưng giờ đã tan vỡ: "Ôi một mùa trăng đầy thơ với mộng, có ngàn lời thương vạn tiếng giao thề. Nhưng chuyện tình duyên nào có ai ngờ. Ai có ngờ đâu một đêm trăng vỡ, cầm tay nàng chàng khẽ hỏi người yêu. “Mộng Cầm ơi kìa vầng trăng vỡ, anh sợ tình ta cũng vỡ thôi”. Tình tan vỡ theo mùa trăng tàn úa, thôi thế là thôi lỡ cố nhân rồi." Tâm Sự Mộng Cầm không chỉ là một bài vọng cổ mà còn là một bản trường ca về tình yêu, sự chia ly và nỗi đau của số phận, được thể hiện qua những lời ca đầy cảm xúc, chạm đến tận cùng tâm hồn người nghe.

Mai Đình và điệu Văn Thiên Tường bất hủ

Bên cạnh mối tình với Mộng Cầm, tình tri kỷ giữa Hàn Mặc Tử và Mai Đình cũng được sân khấu cải lương khắc họa sâu sắc, đặc biệt qua trích đoạn "Tâm Sự Mai Đình" với điệu Văn Thiên Tường hùng tráng nhưng cũng đầy bi ai. Trong trích đoạn này, Mai Đình thể hiện một tình yêu cao cả, không màng đến bệnh tật hay danh tiếng của thi sĩ.

Lời thoại của Mai Đình trong điệu Văn Thiên Tường là một trong những đoạn gây xúc động mạnh nhất: "Anh Trí! Anh Trí ơi kể từ nay anh không còn sợ cô đơn. Bên anh, em trọn đời săn sóc đau thương. Nguồn vui năm tháng, anh sẽ tìm thấy ở bên em. Anh sẽ về lại quê hương mà làm thơ ca tụng trăng vàng. Trăng của quê hương, vẫn nặng tình thương nhớ. Từ lâu em mong đợi, cánh chim phiêu bạc giữa dòng đời. Chẳng còn ai thương tưởng như là em đã thương anh." Những lời này khẳng định sự tận tâm, nguyện ý hy sinh của Mai Đình, một tình yêu vô điều kiện vượt lên trên mọi mặc cảm và định kiến xã hội về căn bệnh phong.

Mai Đình còn nhấn mạnh sự chấp nhận hoàn toàn con người thật của Hàn Mặc Tử, không phải là bút danh nổi tiếng mà là cái tên khai sinh của ông: "Bất diệt là cái tên Nguyễn Trọng Trí của anh, cái tên anh bỏ quên em đem vào hồn trinh cất giữ." Chi tiết này cho thấy Mai Đình yêu con người thật của thi sĩ, yêu cái phần yếu đuối, trần trụi nhất của ông, chứ không phải là một Hàn Mặc Tử tài hoa, lãng tử trong thơ ca. Tình yêu của cô là sự an ủi, là điểm tựa tinh thần vững chắc cho Hàn Mặc Tử trong những ngày tháng cuối đời đầy đau đớn.

Cuộc đời và thơ ca của Hàn Mặc Tử, đặc biệt là những mối tình bi ai, đã tìm thấy một không gian thăng hoa mới trên sân khấu cải lương. Từ vở diễn kinh điển như "Chuyện tình Hàn Mặc Tử" đến bài vọng cổ đi vào lòng người như "Tâm Sự Mộng Cầm" …, hình tượng thi sĩ bạc mệnh và những "bóng hồng" đi qua đời ông đã được tái hiện một cách đầy cảm xúc và chân thực. Cải lương không chỉ kể lại câu chuyện mà còn đào sâu vào nỗi đau, sự giằng xé và khát vọng sống, khát vọng yêu của một tâm hồn vĩ đại.